Boekentoren

Het conserveringsproject voor de Boektoren heeft als doel de historische site van de Universiteitsbibliotheek, gelegen in het bruisende Quartier Latin van Gent, te herstellen en tegelijkertijd om te vormen tot een bibliotheek voor de 21e eeuw. Het ontwerp verenigt de ambities van de Universiteit om de monumentale site respectvol te herstellen naar zijn oorspronkelijke staat, maar ook om het een hedendaags huis te maken voor een grote diversiteit aan gebruikers en voor de waardevolle eigen collectie van het instituut.

De Universiteitsbibliotheek van Gent is internationaal bekend om zijn ‘erfgoedcollectie’ van manuscripten, boeken, munten, curiosa, kranten en tijdschriften. Het onderzoek naar het conserveringsproject heeft aangetoond dat het behoud van deze waardevolle objecten volgens het huidige klimaatbeleid (Ashrae) niet mogelijk zou zijn zonder het monumentale karakter van het gebouw dramatisch te schaden. Daarom bestond een eerste fase van het project uit de realisatie van een nieuwe ondergrondse boekopslag onder de historische binnenplaats, waar 40 km aan boeken en objecten worden bewaard in optimale klimaatomstandigheden, op drie ondergrondse niveaus. De realisatie van deze eerste fase stelde ons in staat om te starten met het conserveringsproject van het historische gebouw zelf, na de ontruiming van de collectie uit de verschillende ruimtes.

De historische site van de Boektoren, een modernistisch meesterwerk van Henry van de Velde (1930-35), wordt gekenmerkt door het contrast tussen de horizontaliteit van het U-vormige gebouw en de verticaliteit van de werkelijke Boektoren die in een hoek is geplaatst. Ze tonen duidelijk Van de Velde’s pionierende bibliotheekconcept: In tegenstelling tot de bibliotheekindelingen van de 19e eeuw, scheidt Van de Velde de collectie van de raadpleging, door de collectie efficiënt op torenniveau te stapelen en vooral voor helder verlichte en ruime leeszalen te zorgen.

De brutale betonhuid en het elegante buitendooswerk in staal accentueerden Van de Velde’s volumetrisch spel van horizontaal versus verticaal. De tweede fase van het conserveringsproject richtte zich op deze twee emblematische aspecten van Van de Velde’s gevel: We begonnen met het ‘afschrapen’ van de huidige niet-originele beschermlaag samen met het beton dat door het kooldioxide-carbonisatieproces was aangetast, en gieten vervolgens een dunne nieuwe betonlaag erop. De recente voltooiing van deze nieuwe betonhuid wordt beschouwd als een belangrijke mijlpaal tijdens het bouwproces. Alle ramen en deuren zijn teruggebracht naar hun oorspronkelijke indelingen en fijne profielen, en voorzien van hoogpresterende maar ultra-transparante beglazing; De integratie van hedendaagse gebouwtechnische eisen binnen een conserveringslogica was een constante uitdaging en ambitie binnen de studie van dit project. Vandaag is de derde fase van het project afgerond. Deze fase richtte zich enerzijds op het pure behoud van de belangrijkste historische interieurs, gelegen in de hoofdvleugel van het gebouw, zoals de Hoofdbibliotheek en openbare gangen. Waardevolle interieurafwerkingen en meubels zijn gerestaureerd, originele plattegronden werden zorgvuldig bestudeerd om ondertussen verloren ruimtelijke situaties opnieuw vast te stellen. Anderzijds richtte het conserveringsproject zich op enkele cruciale ingrepen en functionele herschikkingen in de interieurs om hun betekenis en gebruik voor een breed scala aan gebruikers te vergroten, van studenten tot onderzoekers, eregasten en zelfs toeristen. De hoofdvleugel is ontdaan van ongepaste backofficefuncties en heeft een hedendaagse klimaatinstallatie ontvangen, volledig geïntegreerd in de architectuur, evenals nieuwe daklichten om overmatige zomerse opwarming te voorkomen zonder de kenmerkende daglichtinval in de ruimtes te verstoren. De Hoofdvleugel heeft zijn oorspronkelijk ‘stille’ karakter herwonnen door enkele studentenfaciliteiten in de Westvleugel (HIKO) te groeperen en te versterken: een nieuw entreepaviljoen in de oksel van het terrein biedt directe toegang tot een multimedia centrum met een verhoogde capaciteit, twee nieuwe klaslokalen en een toekomstig lees-café. Dit studentenhart in de Westvleugel zal een scharnier vormen tussen de Hoofdbibliotheek en de aangrenzende Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte.

Aan de andere kant van het horizontale complex zal de ‘buik’ van de Toren een nieuw bezoekerscentrum met tentoonstellingsfaciliteiten herbergen. Vanuit deze foyer zal het publiek het meest emblematische deel van Henry van de Velde’s project kunnen bezoeken, het Belvedère met zijn panoramisch uitzicht op de skyline van de stad. De tussenliggende boekopslagniveaus in de Toren hebben een interieur box-in-box-indeling gekregen om minder waardevolle collectieobjecten in verbeterde klimaatomstandigheden op te slaan. Een aantal niveaus met de originele vloeren zullen worden tentoongesteld voor bezoekers om hen te onderwijzen over het emblematische bibliotheekconcept van Henry van de Velde.